ویکور یک روش MADM توافقی است که توسط آپریکوویچ و زنگ توسعه یافته است. این روش می تواند یک مقدار بیشینه مطلوبیت گروهی برای اکثریت و یک کمینه تاثر انفرادی برای مخالفت را فراهم نماید. روش ویکور مانند تکنیک تاپسیس است یعنی برای رتبه بندی کردن گزینه ها بر اساس معیارهای مختلف( معمولا متضاد و با واحد اندازه گیری متفاوت) استفاده می شود. این روش جهت دست یابی به یک یا چند راهکار سازشی برای یک مساله با معیارهای متضاد کاربرد دارد بطوری که قادر است تصمیم گیرنده را برای دست یابی به یک تصمیم نهایی یاری دهد. در اینجا راهکار سازشی نزدیک ترین جواب موجه به ایده آل است که یک توافق متقابل بین مطلوبیت گروهی و میزان مخالف های انفرادی بوجود می اورد.
روش ویکور یک ابزار مفید جهت تصمیم گیری چند معیاره به حساب می آید به خصوص در مواقعی که تصمیم گیرندگان به علت وجود شاخص های متناقض به راحتی نمی توانند ترجیحات خود را در مسئله تصمیم گیری ابراز کنند. راهکار سازشی بدست امده در روش ویکور مورد توافق تصمیم گیرندگان خواهد بود زیر این راهکار مطلوبیت گروهی را حداکثر(توسط شاخص Si) و تاثرات فردی را حداقل(توسط شاخص Ri) می سازد.
رتبه بندی به روش ویکور (VIKOR), انجام روش ویکور VIKOR, ویکور VIKOR یک روش MADM توافقی است, مقایسه ویکور VIKOR و تاپسیس TOPSISروش ویکور vikor, روش های جدید تصمیم گیری چند معیاره, روش سازشی در تصمیم گیری, روش مصالحه, روش تاپسیس, روش های جبرانی در تصمیم گیری
مراحل روش، در یک مسأله تصمیم گیری چندمعیاره، با n معیار و m راهکار به شرح ذیل است:
۱- تشکیل ماتریس تصمیم
۲- تعیین بردار وزن معیارها(به کمک یکی از روش های تصمیم گیری مانند AHP ، نظر خبرگان و …)
۳- تعیین نقطه ایده آل مثبت و ایده آل منفی
۴- محاسبه مقدار سودمندی(Si) و مقدار تأسف (Ri) برای هر راهکار
۵- محاسبه شاخص ویکور(Qi) برای هر راهکار
۶- مرتب کردن راهکارها بر اساس مقادیر Si، Ri و Qi
7- پیشنهاد راهکار سازشی با توجه به دو شرط:
۱) مزیت قابل قبول: به این معناست راهکار سازشی می بایست با راهکار بعدی خود تفاوت قابل ملاحظه ای داشته باشد.
۲) ثبات قابل قبول در تصمیم گیری: به این معناست که راهکار سازشی انتخاب شده باید حداکثر مطلوبیت گروهی و حداقل تاثر فردی را داشته باشد.
در صورتی که شرایط بالا برای راهکار سازشی بر قرار نباشد به جای یک راهکار یک مجموعه راهکار سازشی ارائه می شود.
در علم تصمیمگیری که در آن انتخاب یک راهکار از بین راهکارهای موجود و یا اولویتبندی راهکارها مطرح است، چند سالی است که روشهای تصمیم گیری با شاخصهای چند گانه «MADM» جای خود را باز کردهاند. از این میان روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بیش از سایر روشها در علم مدیریت مورد استفاده قرار گرفته است. فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از معروفترین فنون تصمیم گیری چند معیاره است که اولین بار توسط توماس ال. ساعتی عراقی الاصل در دهه ۱۹۷۰ ابداع گردید. فرایند تحلیل سلسله مراتبی منعکس کننده رفتار طبیعی و تفکر انسانی است. این تکنیک، مسائل پیچیده را بر اساس آثار متقابل آنها مورد بررسی قرار میدهد و آنها را به شکلی ساده تبدیل کرده و به حل آن میپردازد.
فرایند تحلیل سلسله مراتبی در هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه و معیار تصمیم گیری روبروست میتواند استفاده گردد. معیارهای مطرح شده میتواند کمی و کیفی باشند. اساس این روش تصمیم گیری بر مقایسات زوجی نهفته است. تصمیم گیرنده با فراهم ساختن درخت سلسله مراتب تصمیم گیری کار تحلیل را شروع می کند. در سطح صفر هدف تصمیم گیری قرار می گیرد و در سطح اول شاخص ها(معیارها) و در سطح دوم نیز گزینه ها جهت اولویت بندی قرار دارند که ممکن است با توجه به نوع مساله تعداد سطوح معیارهای اصلی و فرعی بیشتر باشد.
پس از اینکه معیارهای اصلی و فرعی مشخص شدند و درخت سلسله مراتب تصمیم گیری ترسیم شد، بین شاخص ها مقایسات زوجی انجام می دهیم. در مرحله بعدبرای هر شاخص بین گزینه ها، مقایسه زوجی انجام می گیرد. سپس از الگوریتم زیر پیروی می کنیم:
الف) به هنجار کردن ماتریس مقایسات زوجی
ب) به دست آوردن میانگین حسابی هر سطر ماتریس به هنجار شدهی مقایسات زوجی(که به آن وزن نسبی گفته می شود)
ج) ضرب وزن های نسبی شاخص ها در میانگین حسابی گزینه ها
د) محاسبه نرخ نا سازگاری و اصلاح مقایسات زوجی
د) رتبه بندی کردن گزینه ها
برای یادگیری بیشتر می توانید فایل های آموزشی را که توسط پایگاه تخصصی تحلیل آماری گرداوری شده است، دانلود کنید.
تکنیک تاپسیس (Topsis) یا اولویت
بندی بر اساس شباهت به راه حل ایده آل، که نخستین بار بوسیله ونگ و یون در سال
۱۹۸۱ معرفی شد، یکی از روش های تصمیم گیری چند معیاره مانند AHP است. از این
تکنیک می توان برای رتبه بندی و مقایسه گزینه های مختلف و انتخاب بهترین گزینه و
تعیین فواصل بین گزینه ها و گروه بندی آنها استفاده نمود. azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
صابری
از جمله مزیت های این روش آن است که معیارها
یا شاخص های به کار رفته برای مقایسه می توانند دارای واحدهای سنجش متفاوتی بوده و
طبیعت منفی و مثبت داشته باشند. به عبارات دیگر می توان از شاخص های منفی و مثبت
به شکل ترکیبی در این تکنیک استفاده نمود.
بر اساس این روش، بهترین گزینه یا راه حل،
نزدیک ترین راه حل به راه حل یا گزینه ایده آل و دورترین از راه حل غیر ایده آل
است. راه حل ایده آل، راه حلی است که بیشترین سود و کمترین هزینه را داشته باشد،
در حالی که راه حل غیر ایده آل، راه حلی است که بالاترین هزینه و کمترین سود را
داشته باشد. به طور خلاصه، راه حل ایده آل از مجموع مقادیر حداکثر هر یک از
معیارها به دست می آید، در حالی که راه حل غیر ایده آل از مجموع پایین ترین مقادیر
هر یک از معیار ها حاصل می گردد.
آموزش روش
تاپسیس | انجام روش تاپسیس TOPSIS|انجام تاپسیس|انجام رتبه بندی با روش تاپسیس
| TOPSIS|MCDM|
تصمیم گیری چند معیاره| رتبه بندی گزینه ها|رتبه بندی معیارهاتاپسیس, آموزش
تاپسیس, دانلود آموزش تاپسیس, روش تاپسیس, اولویت بندی به روش تاپسیس رتبه بندی به
روش تاپسیس, topsis, learning topsis, topsis method,
topsis tutorial,topsis help
فرآیند تاپسیس شامل مراحل زیر است:
گام ۱) ایجاد یک ماتریس تصمیم گیری برای رتبه بندی. شامل m گزینه و n معیار.
گام ۲) نرمال نمودن ماتریس تصمیم گیری است.
گام ۳) تعیین راه حل ایده آل مثبت و راه حل ایده آل منفی
گام ۴) بدست آوردن میزان فاصله هر گزینه تا ایده آلهای مثبت و منفی
گام ۵) تعیین ضریب نزدیکی برای هر یک از گزینه ها
گام ۶) رتبه بندی گزینه ها بر اساس ضریب نزدیکی
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
صابری
در ادبیات موضوع یکی از مشهورترین روشهای شناخته شده که به طور گسترده برای حل مسائل تصمیم گیری چند معیاره استفاده میشود روش AHP فازی است. از این روش در تحقیقات و مقالات زیادی جهت رتبه بندی و انتخاب گزینهها مورد استفاده قرار گرفتهاند برای نمونه در تحقیقی با عنوان «استفاده از AHP فازی برای انتخاب پرسنل» از این تکنیک استفاده شده است (Gungor, et al.,2009).
یکی دیگر از این مدلها، تاپسیس فازی است که برای اولین بار توسط چن و هونگ در سال ۱۹۹۲ ابداع شد (Chen, et al., 1992). در این مدل وزنها و ماتریس تصمیم گیری به صورت اعداد فازی تعریف میشوند و همانند تاپسیس کلاسیک بر اساس فاصله از ایده آل مثبت و منفی رتبهبندی میکند. در تحقیقات بسیاری چون (Ertu rul & Karaka, 2007) و (Kelemenis & Askounis, 2010) از این روش بهره گرفته شده است.
در تحقیقات مختلف، روش ادغامی AHP و TOPSIS به این صورت است که ابتدا وزن معیارها و زیر معیارها به کمک روش AHP محاسبه میشود و از این وزنها در روش تاپسیس به منظور رتبه بندی گزینهها بهره گیری میشود در تحقیقاتی چون (Se me, et al., 2009)، (Gumus, 2009)، (Ertu rul & Karaka o lu, 2009) از این روش استفاده نمودهاند. اکثر مدلهای تاپسیس فازی، ساختار سلسله مراتبی موجود در مسائل چند معیاره (مزیت اصلی AHP) را در نظر نمیگیرند.
پس از جمع آوری معیارهای اصلی و فرعی و تشکیل ساختار سلسله مراتبی از معیارها، از روش تاپسیس توسعه یافته شده که در (Kahraman, et al., 2008) و (Wang, et al., 2009)، تاپسیس سلسله مراتبی در محیط فازی نامیده شدهاند، برای رتبه بندی گزینه ها استفاده می شود. مراحل انجام روش تاپسس سلسله مراتبی به صورت می باشد:
گام یک) تعیین وزن معیارها و زیر معیارها: در این مرحله بعد از تعیین معیارهای اصلی و زیر معیارهای ، وزن آنها تعیین می گردد.
گام دو) تعیین اهمیت نسبی فازی هر گزینه نسبت به هر زیر معیار
گام سوم) از آنجایی که زیر معیارهای مختلف ممکن است دارای ارزشهای متفاوتی (مثبت یا منفی) باشند بنابراین لازم است قبل از بهکارگیری آنها بی مقیاس شوند به عبارت دیگر زیر معیارهای مثبت با بالاترین مقدار باید بیشترین رتبه و معیارهای منفی با بیشترین مقدار باید کمترین رتبه را به خود اختصاص دهند.
به منظور بی مقیاس سازی فازی اهمیت نسبی زیر معیارهای با ارزش مثبت از رابطه زیر استفاده میشود.
گام چهارم) بهنجار سازی وزن معیارها و زیر معیارها: برای بهنجار سازی معیارهای اصلی و زیر معیارها به ترتیب از رابطه های زیر استفاده میشود.
گام پنجم) محاسبه اهمیت کلی فازی گزینهها نسبت به معیارهای اصلی
گام ششم) محاسبه اهمیت نهایی گزینهها
گام هفتم) محاسبه راهکار ایده آل مثبت و منفی
گام هشتم) محاسبه فاصله مثبت و منفی
گام نهم) محاسبه ضریب نزدیکی و رتبه بندی گزینه ها
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
صابری
روش تصمیم گیری چند معیاره، تکنیکهای مختلفی دارد که در این میان روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تاپسیس(Topsis) از شهرت و محبوبیت بیشتری نسبت به سایر تکنیک های دیگر برخوردارهستند. علت کاربرد بیشتر این تکنیک ها، سهولت تحلیل، دقت بالا و هستند جواب سؤالات زیر را بدانند:
·
کدام روش برای پژوهشم قابلیت کاربرد در بسیاری از موضوعات است. اما پژوهشگران
معمولاً در انتخاب روش مناسب تصمیم گیری چند معیاره دچار تردید میشوند و علاقهمند
مناسب
تر است؟azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
0
· کدام روش دقیق تر است؟
· کدام روش به حجم نمونه کمتری نیاز دارد؟
· و …
در ادامه سعی میشود به تمامی سؤالات و ابهامات پژوهشگران پاسخ داده شود. روش AHP تکنیکی است که برای حل مسائل تصمیم گیری چند معیاره با ساختار سلسله مراتبی استفاده میشود. برای انجام روش AHP لازم است ابتدا معیارها و گزینههای خود را به صورت ساختاری سلسله مراتبی مشخص کنید یعنی مشخص کنید برای رتبهبندی گزینههای خود چه معیارها و زیر معیارهایی را در نظر گرفته اید. سپس پرسشنامه مقایسه زوجی شامل کلیه معیارها، زیر معیارها و گزینهها را طراحی کنید. در پرسشنامه مقایسه زوجی ترکیب دو تایی همه معیارها و گزینهها می بایست در نظر گرفته شود(البته با توجه به ساختار سلسله مراتبی مسئله!) بنابراین اگر تعداد معیارها و گزینهها زیاد باشد باعث میشود که تعداد مقایسات زوجی نیز افزایش پیدا کند که این امر باعث طولانی شدن پرسشنامه میشود و پاسخدهندگان ممکن است در مقایسات دچار اشتباه شوند و یا اینکه به علت کم حوصلگی مقایسات را با دقت پر نکنند و نرخ ناسازگاری افزایش یابد. بنابراین تعداد معیارها و گزینهها باید به حدی باشد که تعداد مقایسات زوجی داخل پرسشنامه در حد معقول و منطقی به دست آید. نکته بعدی این است که روش AHP، روشی منطبق بر نظر خبرگان است یعنی اینکه پرسشنامه مقایسه زوجی را باید در اختیار خبرگان و کارشناسانی قرار دهید که بر همه معیارها و گزینههای مسئله اشراف و تسلط داشته باشند. در برخی مواقع ممکن است در جامعه اماری مورد نظر بیشتر از ۳ یا ۵ نفر خبره وجود نداشته باشد که از این بابت نیز هیج مشکلی وجود ندارد و نتایج به دست آمده نیز کاملاً علمی و قابل اکتفا است چون پرسشنامهها را خبرگان تکمیل کردهاند و نیاز به داشتن حجم بالای نمونه نیست. بنابراین شرایط مناسب استفاده از روش AHP در زیر ذکر شده است:
· تعداد معیارها، زیر معیارها و گزینهها در حد معقول باشد (زیاد نباشد).
· موضوع مسئله تخصصی باشد و نیازمند نظر خبرگان باشید.
· میخواهید وزن و رتبه معیارها را به دست آوردید.
· میخواهید وزن و رتبه گزینهها را به دست آورید.
· در حالت خاص ممکن است مسئله شما معیار نداشته باشد و شما میخواهید وزن و رتبه تعدادی گزینه یا سوال را به دست آوردید.
روش تاپسیس نیز از محبوبیت زیادی در مسائل تصمیم گیری چند معیاره برخوردار است. برای انجام روش تاپسیس باید هم وزن معیارها وجود داشته باشد و هم دادههای ماتریس تصمیم گیری را در اختیار داشته باشید. برای به دست آوردن وزن معیارها میتوان از نظر کارشناسان استفاده کرد و یا از روش AHP وزن معیارها را محاسبه کنیم. دادههای ماتریس تصمیم گیری اگر واقعی و کمی باشند مثل میزان سود، هزینه، قیمت ، وزن و … داشتن یک ماتریس تصمیم گیری برای تحلیل روش تاپسیس کفایت میکند اما اگر معیارها کیفی باشند و نتوانیم مقدار واقعی هر گزینه نسبت به هر معیار را به دست آوریم بهتر است از پرسشنامه تاپسیس استفاده کنیم. در این پرسشنامه میزان امتیاز هر گزینه نسبت به هر معیار به صورت طیف لیکرت یا هر طیف قراردادی دیگری به دست میآید با توجه به اینکه دادههای ماتریس تصمیم گیری قضاوتی هستند بهتر است تعداد بیشتری پرسشنامه تاپسیس در جامعه آماری مورد نظر توزیع کنیم و از ادغام نظرات کلیه پاسخدهندگان ماتریس تصمیم گیری نهایی را استخراج کنیم تا در مورد معیارهای کیفی و قضاوتی به یک اجماع دست پیدا کنیم. تعداد معیارها و گزینهها در روش تاپسیس محدودیتی ندارد و متناسب با مسئله خود میتوانید تعداد زیادی را اختیار کنید. در روش تاپسیس حتماً باید معیار و گزینه وجود داشته باشد در صورتی که فقط یکی وجود داشته باشد روش تاپسیس قابل انجام نخواهد بود.
بنابراین به طور کلی در روش تاپسیس:
· با تعداد معیارها و گزینههای کم یا زیاد قابل انجام است.
· با داشتن معیارهای های مثبت و منفی قابل انجام است.
· با داشتن معیارهای کیفی و کمی قابل انجام است.
· در روش تاپسیس رتبهبندی گزینهها به دست میآید.
· در روش تاپسیس وزن معیارها به دست نمیآید باید از سایر روشها دیگر به دست آورید.
· باید معیارها و گزینهها حتماً وجود داشته باشد.
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
09367292276
09367292276
azsoftir@gmail.com
azsoftir.com
0
· پرسشنامههای تاپسیس را میتوان به تعداد زیاد در جامعه آماری توزیع کرد.
· اگر دادههای واقعی برای ماتریس تصمیم گیری وجود داشته باشد استفاده از روش تاپسیس خیلی مناسب است.